به گزارش تحریریه، شیه شائو رونگ، استاد تاریخ معاصر چین در دانشگاه فودان و کارشناس برجسته روابط بین‌الملل، بحران تایلند و کامبوج را «آتش زیر خاکستر» توصیف می‌کند؛ نزاعی که به گفته او، نه بر سر مرز، بلکه بر سر آینده نفوذ در منطقه شکل گرفته است.
تایلند و کامبوج ناگهان وارد فاز نظامی شده‌اند. نخست‌وزیر موقت تایلند، پومتام ویچایاچای، هشدار جنگی صادر کرده و در حالی که چین به‌سرعت برای کاهش تنش وارد عمل شده، این سؤال مطرح است که چه کسی در پشت‌پرده در حال شعله‌ورتر کردن این بحران است؟
به گزارش «گلوبال تایمز»، پومتام اعلام کرده است که تایلند با تمام توان از حاکمیت ملی خود دفاع می‌کند و این تنش می‌تواند به یک جنگ تمام‌عیار منجر شود.
روایت گام‌به‌گام از آغاز درگیری:
آتش این بحران از روز ۲۳ ژوئیه شعله‌ور شد؛ زمانی که یک سرباز تایلندی در مرز مشترک با کامبوج روی مین رفت و از ناحیه پا به شدت مجروح شد. ارتش تایلند با قاطعیت اعلام کرد که این مین‌ها تازه و کار کامبوجی‌هاست. تنها در عرض یک هفته، چهار سرباز دیگر تایلندی نیز به همین شکل زخمی شدند.
در مقابل، کامبوج ادعا کرد که این مین‌ها، «بازمانده‌های جنگ» هستند و تقصیر را به گردن تایلند انداخت. هر دو کشور یکدیگر را متهم کردند و نبرد لفظی میان دو دولت به سرعت شدت گرفت. تایلند سفیر کامبوج را اخراج کرد و کامبوج نیز به صراحت تایلند را به «تجاوز نظامی» متهم کرد.
گروهبان یکم پیچی‌چای بونچولا که در جریان گشت‌زنی در نزدیکی منطقه چونگ آن‌ما در تاریخ ۲۳ ژوئیه، پای راست خود را از دست داد:
«در حال بررسی منطقه بودم که برگشتم و ناگهان روی مین قدم گذاشتم. این نقطه‌ای بود که ما همیشه در آن گشت می‌زدیم و تاکنون هیچ‌گونه مواد منفجره‌ای در آنجا شناسایی نشده بود.»
سربازان، پهپادها، و انفجارها؛ کنترل از دست رفت:
فردای آن روز، اوضاع از کنترل خارج شد. سربازان تایلندی در یکی از پاسگاه‌ها متوجه پرواز یک پهپاد ناشناس بر فراز مرز شدند. بلافاصله پس از آن، شش سرباز کامبوجی با نارنجک‌انداز به سمت مرز نزدیک شدند. شلیک آغاز شد و آتش جنگ شعله‌ور گشت.
دقایقی بعد، سامانه راکتی BM-۲۱ کامبوج، منطقه مرزی در استان سورین تایلند را هدف قرار داد. یکی از ایستگاه‌های سوخت‌گیری در دم منفجر شد؛ دو غیرنظامی کشته شدند و چندین دانش‌آموز در خون خود غلتیدند.
در واکنش، ارتش تایلند بلافاصله شش فروند جنگنده‌ی F-۱۶ را به پرواز درآورد و دو پایگاه نظامی کامبوج را با خاک یکسان کرد. بنا بر آخرین گزارش‌ها، شمار کشته‌شدگان از مرز ۲۰ نفر گذشته است.
فرار هون سن؟ یا نمایشی برای افکار عمومی؟ پشت پرده نزاع برق‌آسای تایلند و کامبوج چه خبر است؟
نکته جالب اینجاست که بلافاصله پس از آغاز درگیری، شایعه‌ی فرار «هون سن» (رئیس سنای کامبوج و نخست‌وزیر سابق) در فضای مجازی پیچید. گفته شد که او به کره جنوبی گریخته است. در پاسخ به این شایعات، هون سن عکسی از یک جلسه منتشر کرد تا نشان دهد هنوز در کشور است، اما این تصویر هیچ نشانه‌ای از مکان دقیق نداشت و تنها یک دفتر ساده را نشان می‌داد.
اما این جنگ ناگهانی، ریشه در کینه‌ای دیرینه دارد و دو عامل اصلی آن عبارت‌اند از:
۱. گنجینه‌ی ۶۰۰ میلیارد دلاری؛ معدن عناصر نادر خاکی
سال‌هاست که دو کشور بر سر معبد «پِره ویهار» در مرز مشترک اختلاف دارند، اما آنچه باروت این بحران را منفجر کرد، منابع عظیم معدنی اطراف این منطقه بود. اخیراً مشخص شده که در نزدیکی این معبد، ذخایر عظیمی از عناصر نادر خاکی به ارزش ۶۰۰ میلیارد دلار کشف شده است؛ ثروتی که بلافاصله طمع هر دو کشور را برافروخت و دعوای مرزی را به یک «نبرد تمام‌عیار بر سر منابع» تبدیل کرد.
بر اساس گزارش‌ها، شرکت ملی انرژی تایلند از سال ۲۰۲۳ در سکوت کامل عملیات اکتشاف در مناطق مرزی را آغاز کرده بود. هم‌زمان، کامبوج نیز کنترل میدانی خود را بر چهار منطقه مورد مناقشه، از جمله «مثلث زمرد» افزایش داد. ترکیب منابع اقتصادی با مناطق مرزی فاقد مرزبندی روشن، فضا را به شدت ملتهب کرده و کشورها را به سمت برخورد نظامی کشاند.
۲. رسوایی فایل صوتی و پایان اتحاد خانوادگی
در همین گیرودار، ماجرای جنجالی فایل صوتی منتسب به هون سن نیز اوضاع را آشفته‌تر کرد. در پی انتشار این فایل صوتی جنجالی که در آن هون سون، نخست وزیر سابق کامبوج به عملکرد ارتش تایلند انتقاد کرده بود، هزاران نفر در بانکوک پایتخت این کشور به خیابان‌ها آمدند و کناره‌گیری نخست‌وزیر را خواستار شدند.
رابطه دیرینه و متحدانه بین خاندان « تاکسین شیناواترا» در تایلند و خاندان «هون سن» در کامبوج از هم پاشید. این شکاف سیاسی باعث شد تا سیاست‌های میانه‌روانه‌ی نخست‌وزیر تایلند، پائونگ‌ترن شیناواترا (دختر تاکسین)، عملاً به بن‌بست برسد.
پس از برکناری پائونگ‌ترن شیناواترا از مقام نخست‌وزیری، جناح تندرو در ارتش تایلند فرصت را غنیمت شمرده و وارد صحنه شد. در همین حال، پدر و پسر هون سن نیز به تلاش برای ایجاد یک بحران ساختگی با هدف منحرف کردن افکار عمومی از مشکلات داخلی متهم شدند. نکته عجیب این است که با وجود آگاهی کامل از احتمال واکنش شدید نظامی تایلند، هون سن همچنان بر طبل جنگ کوبید و مسیر تنش را در پیش گرفت.
اما کشوری مانند کامبوج، که هم در عرصه نظامی و هم در حوزه اقتصادی به‌مراتب ضعیف‌تر از تایلند است، چگونه جرئت کرده وارد رویارویی مستقیم شود؟ پشت این اعتماد به نفس چه نیرویی پنهان است؟
پاسخ روشن است: کامبوج در این معادله تنها نیست. اما این بار نه آمریکا، بلکه ردپای فرانسه به‌وضوح دیده می‌شود.
اگر به تحرکات اخیر میان کامبوج و فرانسه دقت کنیم، سرنخ‌ها یکی‌یکی آشکار می‌شوند: ابتدا سفر ناگهانی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، به کامبوج، سپس انتخاب کامبوج به‌عنوان میزبان نشست سران کشورهای فرانسوی‌زبان در سال ۲۰۲۶، و در نهایت، درخواست رسمی هون سن از فرانسه برای ارائه نقشه‌های دوران استعمار مربوط به سال ۱۹۰۷.
او می‌خواهد با اتکا به نقشه‌های استعماری، همان کاری را بکند که انگلیس با «خط مک‌ماهون» در هند انجام داد؛ یعنی استفاده از میراث استعماری برای مشروعیت‌بخشی به ادعاهای ارضی.
این زنجیره اقدامات نمی‌تواند تصادفی باشد. کاملاً روشن است که فرانسه در تلاش است تا بار دیگر با نقاب «میانجی‌گری» به شبه‌جزیره هندوچین بازگردد و نفوذ ازدست‌رفته‌ی دوران استعمار را احیا کند. از سوی دیگر، کامبوج هم در این بازی به‌دنبال آن است که یکی از قدرت‌های غربی را پشت ادعاهای مرزی خود قرار دهد.
اما آیا این نقشه به موفقیت خواهد رسید؟
احتمالش بسیار اندک است. فرانسه نه توان نظامی برای مداخله در این منطقه دارد، نه اهرم اقتصادی قدرتمندی برای تحمیل اراده خود. تازه این را هم باید در نظر گرفت که آمریکا نیز بی‌میل نیست وارد این میدان شود و همین مسئله، ابتکار عمل را از دست پاریس خارج می‌کند.
در حال حاضر، واشنگتن از طریق برنامه‌ای تحت عنوان «طرح نظارت بر رودخانه مکونگ» در حال جذب کامبوج است تا از آن به‌عنوان ابزاری برای مهار نفوذ چین در منطقه استفاده کند.
و هون سن؟ او استاد سیاست‌های چندوجهی است. روزی به ویتنام تکیه می‌کرد، بعد به آغوش چین رفت، و حالا برگ‌های خود را با آمریکا و فرانسه بازی می‌کند. مردی که همیشه یک‌پا این‌ور، یک‌پا آن‌ور ایستاده تا از هر فرصت سیاسی به سود خود بهره ببرد.
آیا چین این بار نظاره‌گر باقی خواهد ماند؟ قطعاً نه.
چین به‌تازگی واکنش نشان داده و با لحنی هشدارآمیز اعلام کرده است که از «روش‌های خاص خود برای میانجی‌گری و دعوت به مذاکره» استفاده خواهد کرد. این واژه‌پردازی دیپلماتیک، به‌وضوح نشان می‌دهد که پکن قصد دارد از طریق کانال‌های دوجانبه و غیررسمی، وارد عمل شود.
واقعیت این است که تایلند یکی از شرکای مهم نظامی چین در جنوب‌شرقی آسیاست؛ تمرینات نظامی مشترک میان دو کشور در طول سال به‌شکل منظم برگزار می‌شود. از سوی دیگر، پایگاه دریایی ریم در کامبوج نیز به‌عنوان یکی از معدود پایگاه‌های فراسرزمینی چین، اهمیت استراتژیک بالایی دارد.
در نتیجه، اگر آتش درگیری میان تایلند و کامبوج شعله‌ور شود، تمام نقشه‌ی ژئوپولیتیکی چین در منطقه با تهدیدی جدی مواجه خواهد شد. به همین دلیل، پکن صرف‌نظر از دلایل و محرک‌های دو طرف، هرگز اجازه نخواهد داد که این بحران به یک جنگ گسترده تبدیل شود.
واکنش آسه‌آن و تلاش برای حفظ انسجام منطقه‌ای
در این میان، آسه‌آن نیز نمی‌تواند بی‌تفاوت بماند. کشور مالزی که اکنون ریاست دوره‌ای این اتحادیه را بر عهده دارد، با فوریت وارد میدان شده است. نخست‌وزیر مالزی، انور ابراهیم، طی تماس‌های تلفنی با رهبران تایلند و کامبوج، بر لزوم بازگشت به میز مذاکره تأکید کرده است.
اگرچه مکانیسم امنیت جمعی آسه‌آن همچون یک ائتلاف آهنین عمل نمی‌کند، اما تداوم درگیری میان اعضای این سازمان، مشروعیت «موقعیت مرکزی» آسه‌آن را در سیاست‌های منطقه‌ای به خطر خواهد انداخت.
مسیر پیش‌رو: آتش‌بسی شکننده یا درگیری فرسایشی؟
در حال حاضر، تایلند هشدار جنگی رسمی صادر کرده، اما آیا این به‌معنای آغاز یک جنگ تمام‌عیار است؟ از منظر واقع‌گرایانه، پاسخ منفی است. احتمال درگیری تمام‌مقیاس پایین است و به‌جای آن، شاهد افزایش تنش‌های کم‌شدت خواهیم بود.
حملات هوایی F-۱۶ تایلند بیش‌تر جنبه‌ی هشدار و نمایش قدرت محدود داشت تا آغاز یک عملیات نظامی گسترده. در مقابل، گرچه راکت‌باران کامبوج منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان شد، اما دایره‌ی حملات عمداً محدود باقی ماند.
نکته کلیدی اینجاست: هر دو کشور وابستگی اقتصادی بالایی به چین دارند و سرمایه‌گذاری‌های چینی در زیرساخت، انرژی و صنعت، ستون فقرات رشد اقتصادی آن‌هاست. همین وابستگی، همراه با فشارهای دیپلماتیک چین و میانجی‌گری آسه‌آن، مانع از آن خواهد شد که بحران فعلی به یک فاجعه تمام‌عیار تبدیل شود.
با این حال، در کوتاه‌مدت، باید انتظار داشت درگیری‌های مرزی پراکنده و جدال‌های دیپلماتیک پشت پرده ادامه پیدا کند. منطقه وارد مرحله‌ای شکننده از توازن قدرت شده، که هر اشتباه محاسباتی، می‌تواند به آتش تازه‌ای منجر شود.
پایان/
نظر شما